Inleiding
In het centrum van Zonhoven treft u, in de neoclassicistische Sint-Quintinus kerk uit 1788, één van de mooiste en grootste orgels van Limburg. De royale klank van dit instrument komt goed tot zijn recht door de kathedraal akoestiek van deze kerk. Er kan orgelmuziek op worden uitgevoerd uit zowat alle stijlperioden van de orgelmuziek, gaande van Renaissance tot de moderne tijd. Deze folder geeft een overzicht van de dispositie en de geschiedenis van het orgel.
Overzicht van de geschiedenis van het orgel
1580 Een oud orgel wordt verkocht in Utrecht. Het “loden materiaal” wordt gebruikt bij de bouw van een nieuw orgel in Val Saint-Lambert.
1664 Pascal Limbourg, orgelbouwer uit Luik, bouwt een nieuw 8 voets orgel met 1 klavier en 15 registers voor de abdij in Val Saint-Lambert.
1763 Guillaume Robustelly bouwt een nieuw 3 klaviers orgel voor de abdij van Val Saint-Lambert, gebruik makend van oud pijpwerk uit het orgel van 1664.
1788 De bouw van de huidige kerk van Zonhoven wordt voltooid.
1796 Tijdens de Franse revolutie wordt de cisterciënzerabdij in Val Saint-Lambert opgeheven.
1820 De kerk van Zonhoven koopt het Robustelly orgel van Val Saint-Lambert aan.
1866 Geurts (Antwerpen): kleine herstellingen
1868 Clerinx (Sint-Truiden): idem
1870 Vermeulen (Weert - Nederland): idem
1900 Grote ombouw door Ruef van St. Truiden. Het rugpositief wordt geëlimineerd, de speeltafel wordt verwijderd en aan de zijkant van de orgelkast geplaatst. Op manuaal 1 (hoofdwerk) worden een 11 tal oude registers herbruikt; op manuaal 2 (zwelwerk) worden nieuwe romantische registers geplaatst.
1932 Beckers bouwt het instrument verder om en vervangt de mechanische sleepladen door pneumatische kegelladen. Mogelijk wijzigt hij ook nog de dispositie.
1953 De kwaliteit van de werken van Beckers blijken niet zo schitterend. Amper 22 jaar later worden er al nieuwe plannen gemaakt voor een grote ombouw. De firma Verschueren uit Tongeren werd hiervoor aangesproken.
1960 Emil Verschueren voltooit de, tot nog toe, grootste ombouw van dit instrument. Het is een dermate grote transformatie dat men niet meer van een Robustelly orgel kan spreken. Het wordt eigenlijk een nieuw Verschueren orgel in een oude Robustelly kast, met gebruik van pijpwerk uit de volgende perioden: 1580(?)-1664 - 1763 - 1900 - 1960.
Verschueren plaatst het orgel ongeveer een meter naar achter, om zo plaats te maken voor een nieuwe kast achter het front van het rugpositief, waarin 7 registers geplaatst worden. De oude klavieren maken plaats voor een supermoderne speeltafel (drie manualen en pedaal).
Beneden in de kerk wordt zelfs een tweede speeltafel (één klavier en pedaal) geplaatst.
De pneumatische tractuur wordt vervangen door een elektropneumatisch systeem, en de windladen worden vernieuwd. De dispositie wordt volledig omgegooid zodat het een groter en meer polyvalent instrument wordt (40 registers). Van de 11 nog overgebleven oude registers worden er 6 behouden.
1992 George Verschueren pleegt groot onderhoud: nieuwe gelijkrichter, nieuwe ventilator en vervanging van de membranen.
2011 Renovatie van het rugpositief (herintonatie) en de speeltafel door Marc Nagels uit Kozen. De Tertiaan wordt vervangen door een Mixtuur 3r. en een Quint 1 1/3’ met keuzeschakelaar.
2012 Vervolg van de renovatie door Marc Nagels aan orgelkast, pedaal, hoofdwerk en zwelwerk.
Volledige herstelling van de bouwvallige en scheefgezakte orgelkast, d.m.v. trekstangen in de kast en fixatie aan de achterwand van de kerk. Renovatie en herintonatie van hoofdwerk, zwelwerk en pedaalwerk. Op het zwelwerk wordt de weinig bruikbare Regaal 8’ door een Hobo 8’ vervangen, een Open Fluit 8’vervangt de zwakke Tolkaan 8’, en de Cimbel maakt plaats voor een instelbare groep aliquoten. De totaalklank van het orgel wordt door de herintonatie sterk verbeterd, met als gevolg een evenwichtiger en krachtiger klankbeeld. Voor de uitvoering van zowel barokke als romantische orgelmuziek is de renovatie een goede zaak. Het orgel is nu meer dan ooit de parel in de kroon van Zonhoven.
Zonhoven, Sint-Quintinuskerk Pascal Limbourg, orgelbouwer in Luik, bouwt een nieuw orgel met één klavier en 15 registers voor de abdij van Val Saint-Lambert. In 1763 bouwt Guillaume Robustelly een nieuw orgel met drie klavieren voor de abdij van Val Saint-Lambert, gebruikmakend van oud pijpwerk uit het orgel van 1664. Tijdens de Franse revolutie wordt de cisterciënzerabdij in Val Saint-Lambert opgeheven en het Robustelly-orgel wordt in 1820 vervolgens verkocht aan de Sint-Quintinuskerk in Zonhoven. De overplaatsing wordt uitgevoerd door Arnold Graindorge. In 1900 volgt een grote ombouw door Théodore Ruef. Vervolgens vervangt Alfons Beckers de mechanische sleepladen door pneumatische kegelladen. In 1960 volgt een ingrijpende transformatie door Emil Verschueren. Het instrument bevat op dat ogenblik pijpwerk uit vier eeuwen krijgt een elektropneumatische speel- en registertractuur. Marc Nagels voert in 2012 een grondige renovatie uit en voert enkele wijzigingen door in de dispositie.
Dispositie
Hoofdwerk I
Bourdon 16' 1664 - 1900
Prestant 8' 1664 - 1763
Roergedekt 8' 1900 - 1960
Octaaf 4' 1664 - 1763
Roerfluit 4' 1664
Kwint 2 2/3' 1900
Doublette 2’ 1664
Mixtuur V-IV 1960
Cornet III 1900
Trompet 8' 1960
Schalmei 4' 1960
Rugwerk II
Roerfluit 8' 1664 - 1960
Kwintadeen 8' 1960
Prestant 4' 1763 - 1960
Blokfluit 4' 1960
Gemshoorn 2' 1960
Mixtuur III 1960
Kromhoorn 8' 1960
Speelhulpen
Ped + HW
Ped + RW
Ped + ZW
Ped + ZW 4’
HW + RW
HW + ZW
RW + ZW
HW + ZW 16’
HW + ZW 4’
Zwelkast
Generaal crescendo
2 vrije combinaties
5 vaste combinaties
Mixtuur III RW
1 1/3’ afzonderlijk bruikbaar
Sesquilalter II ZW
2 2/3’ afzonderlijk bruikbaar
1 3/5’ afzonderlijk bruikbaar
Cimbel II ZW
1 1/3’ afzonderlijk bruikbaar
1’ afzonderlijk bruikbaar
Zwelwerk III
Kwintadeen 16' 1960
Open fluit 8’ 1913
Gamba 8' 1960
Zweving 8' 1960
Prestant 4' 1960
Koppelfluit 4' 1960
Nachthoorn 2' 1960
Sesquialter II 1960
Cimbel II 1960
Trompet harmonique 8’ 1960
Hobo 8' 1960 - 2013
Pedaal
Prestantbas 16' 1960
Subbas 16' 1900
Octaafbas 8' 1960
Gedektbas 8' 1960
Prestantbas 4' 1960
Fluit 4' 1960
Superoctaaf 2' 1960
Mixtuur III 1960
Bombarde 16' 1960
Trompet 8' 1960
Klaroen 4' 1960
Data
1664 P. Limbourg
1763 G. Robustelly
1900 Th. Ruëf
1913 E. Keller
1960 E. Verschueren
2013 M. Nagels
Stemming
Thomas - De Vos